Açık Semalar Antlaşması (ASA)

Açık Semalar Antlaşması (ASA), Doğu ve Batı blokları arasında güven ve istikrarı geliştirmek amacıyla açıklık ilkesinden hareketle 1992 yılında Helsinki'de imzalanmıştır.

30 Nisan 2007 Yılında ABD-AB Hava Taşımacılığı Anlaşması, 27 Avrupa Birliği üye devletlerinin katılımıyla 30 Mart 2008 yılında imzalanarak yürürlüğe girdi. Harici ülkeler arasında ise Uluslararası Hava Taşımacılığında çok taraflı (Liberalleşme) adı altında bir anlaşma politikası hayata geçirildi. Uluslararası serbestleşmenin Sivil Hava Taşımacılığı haricinde Askeri alanda da (1992 Helsinki) Açık Semalar Antlaşması imzalanmıştır. Askeri şeffaflığı artırmak, gözlem uçuşlarına izin vermek, iki ülke hava sahasında karşılıklı olarak eğitimler vermek için taraflar arasında imzalanan bir mutakabat zabtıdır. Özellikle ticari havacılık havayolu endüstrisi için yapılan (Yolcu, tüm kargo ve kombinasyon hava taşımacılığı yanı sıra tarifeli ve charter hizmetleri v.b..) düzenlemelerle serbest piyasa oluşturmak ve hükümet müdahalesini en aza indirmektir.

Kasım 2000'de Rusya parlamentosu tarafından onaylanmasını müteakip 2 Ocak 2001 tarihinde yürürlüğe girmiştir.

ASA kapsamında taraf ülke toprakları üzerinde havadan silahsız gözlem uçuşları gerçekleştirilmektedir.

ASA, dünya üzerinde şu ana kadar imzalanan en teknik ve en detaylı antlaşmadır. Antlaşmanın bir diğer özelliği ise teknolojik gelişmelere paralel olarak sürekli yenilenmesidir.

ABD Dışişleri Bakanı Mike Pompeo yaptığı yazılı açıklamasında 6 ay yürürlükte olmak üzere 22 Mayıs 2020 tarihinden itibaren Açık Semalar Anlaşması'ndan çekildiklerini duyurmuştur. 

Mike Pompeo, açıklamalarında Rusya'nın anlaşmaya tam uyması hâlinde anlaşmadan ayrılma kararını yeniden değerlendirebileceklerini ifade etmiştir.

7 Haziran 2021 tarihinde Putin, ülkesinin Açık Semalar Antlaşmasından çekilmesi ile ilgili yasayı imzaladığını duyurdu.

Antlaşmanın genel kuralları

• Gözlem uçuşu mesafesi ülkenin arazisinin büyüklüğü ile orantılı olarak hesaplanır.
• Gözleyen taraf Antlaşma kurallarına uymak kaydı ile istediği rotayı uçmakta serbesttir. Gözlenen ülke sadece güvenlik, meteoroloji gibi konularda uyarılarda bulunabilir ancak uçup uçmama kararı gözleyen ülkeye ait olup hiçbir yasak bölge sınırlaması bulunmaz.
• Gözlenen ülke uçuş güvenliği, hava yolu trafikleri gibi konularda gerekli koordineleri yapar.
• Gözlem uçuşu esnasında antlaşmaya taraf olmayan ülke topraklarına 10 km'den daha fazla yaklaşılmaz.
• Gözlem uçağı optik, infrared(IR), radar elektromanyetik bandlarında panoramik, framing, video ve SAR algılayıcıları ile donatılabilirler.
• ASA Gözlem Uçağı üzerinde bulunan ve gözlem uçuşunda kullanılacak tüm algılayıcıların taraf ülkelerin gönderdiği uçuş, uzaktan algılama ve antlaşma uzmanları tarafından belgelenmesi (onaylanması) gereklidir.
• Sanayi casusluğu yapılmaması için gözlem uçuşu esnasında optik algılayıcılar ile 30 cm, IR algılayıcılar ile 50 cm, SAR prensibine çalışan algılayıcılarla ise 3 m'den daha iyi çözünürlüklü görüntü alınmaz.
• Gözlem uçuşu farklı ülkelerle müşterek olarak icra edilebilir.
• Gözlem uçuşundan elde edilen görüntüler antlaşmaya dahil diğer ülkeler tarafından istendiğinde paylaşılabilir (görüntülerin paylaşıldığı tüm üye ülkelere duyurulur).

Örnek olarak 2006 yılında Türkiye tarafından; Rusya (RF) ile 4 aktif ve 3 pasif, Ukrayna ile 2 aktif ve 2 pasif, Gürcistan ile 1 aktif, Bosna-Hersek Federasyonu (BIH) ile 1 aktif gözlem uçuşu Türk ASA Gözlem Uçağı ile icra edilmiştir. Bu gözlem uçuşlarından 1 aktif Rusya görevi ABD ile ortak olarak, Gürcistan görevi Fransa ve Almanya ile ortak olarak, BIH görevi ise Almanya ile ortaklaşa gerçekleştirilmiştir.

Kaynaklar

https://tr.wikipedia.org/wiki/A%C3%A7%C4%B1k_Semalar_Antla%C5%9Fmas%C4%B1

https://www.airnewstimes.com/talip-kislakci-acik-semalar-open-sky-clean-sky-630-yazisi.html