İktisadi Terimler

EKONOMİ TERİMLERİ VE ANLAMLARI

Enflasyon nedir?

TÜİK'in yayımladığı resmi endekslerle ölçümlenen enflasyon, tüketici ve üretici fiyat gelişmelerini gösterir. Enflasyon, ürün ve servis fiyatlarındaki artış dolayısıyla da satın alma gücündeki azalma oranıdır.

Fiyatlar, ürün ve hizmetlerle dolaşımdaki para oranı arasındaki istikrara göre oluşur. Paradaki artış (emisyon), mal ve hizmet miktarındaki artış (büyüme) ile dengeliyse, fiyatların genel düzeyi değişmez. Şayet bunlardan biri fazla üretilirse denge bozulur ve az üretilen daha değerli hale gelir. Enflasyonun yükselmesi paranın alım gücünü azaltır, düşmesi ise fiyatların daha az artması, insanların alım güçlerinin daha az azalması ve neticesinde istikrar demektir.

Enflasyon oranı, tüketici fiyat endeksi (TÜFE) ve üretici fiyat endeksi (ÜFE) baz alınarak hesaplanır.

Faiz nedir?

Tasarruf etmek veya başka amaçlarla, başkasına ödünç verilen para için istenen bedele faiz denir. Oransal ifadesine de faiz oranı denir. Faiz oranı, dönemsel, yıllık veya bileşik faiz oranı olarak ifade edilir.

Para politikası nedir?

Ekonomik büyüme, finansal istikrar, fiyat dengesi ve istihdamın artması gibi hedeflere ulaşmak için paranın elde edilebilirliğini ve maliyetini etkilemek için alınan kararları ifade eder. Para politikasının yürütümünden merkez bankası sorumludur. Merkez bankasının esas amacının fiyat istikrarını sağlamak olduğu TCMB Kanunu ile hükme bağlanmıştır.

Maliye politikası nedir?

Devletin kamu harcamaları ve kamu gelirlerini kullanarak ekonominin tam istihdama ulaşmasını sağlamak, ekonomideki dalgalanmaları en aza indirgemek ve adaletli bir gelir dağılımını sağlamak için uyguladığı ekonomik politikadır.

Genişlemeci ve daralmacı maliye politikası olmak üzere 2 türlü maliye politikası vardır.

Gayri Safi Milli Hasıla (GSMH) nedir?

Bir ülke vatandaşlarının bir dönem içinde ürettiği katma değerdir.

Gayri Safi Yurt İçi Hasıla (GSYH) nedir?

Bir ülkenin sınırları içinde bir dönemde üretilen katma değerdir.

Cari Denge nedir?

Bir ülkenin ihracat ithalat farkıyla, turizm, taşımacılık vs. gibi döviz kazandıran ya da kaybettiren işlemlerinin istikrarını gösterir. İhracat ve diğer döviz getiren işlemler sonucunda elde edilen gelir, ithalat ve diğer döviz kaybettiren işlemleri sonunda ödediği giderlere eşitse cari dengesi denktir.

Eğer ithalata ve diğer döviz kaybettirici işlemlerden kaynaklanan giderleri, döviz kazandırıcı işlemlerden elde ettiği gelirlerden fazlaysa cari açık, az ise cari fazla durumu söz konusu olur.

Cari açık

Bir ülkenin ithalatı ile ihracatı arasındaki farktan doğan bütçe açığına denir.

TÜFE (Tüketici Fiyatları Endeksi) nedir?

Yıllık enflasyon değerindeki varyasyonu ölçmek için kullanılır. Herhangi bir tüketicinin satın aldığı belli ürün ve hizmet grubunun fiyatlarındaki ortalama değişimleri gösteren bir ölçüttür.

ÜFE (Üretici Fiyatları Endeksi) nedir?

Yıllık veya aylık enflasyon rakamını belirlemek için kullanılır. Belli bir zamanda, üretilen ve yurt içine satışa sunulan ürünlerin, üretici fiyatlarını zaman içinde karşılaştırarak fiyat değişikliklerini ölçen fiyat endeksidir.

Para piyasaları nedir?

Vadesi bir seneden kısa olan fonların el değiştirdiği mali piyasaya denir. Bu tanıma göre örneğin T.C. Hazinesinin ihraç etmiş olduğu devlet iç borçlanma senetlerinden (DİBS) biri olan hazine bonoları para piyasası ürünü olurken, yatırım kredileri ve proje finansmanı kredileri vadeleri bir yıldan uzun oldukları için sermaye piyasası ürünü sayılır.

Deflasyon

Toplam arzın, toplam talebi aşmasıdır.

Portföy

Yatırımcının sahip olduğu menkul kıymetlerin tamamına denir.

Hisse Senedi

Hisse senetleri bir mülkiyeti veya ortaklığı temsil eder. Sermaye şirketlerinin ortaklarına paylarını ve ortaklıklarını belgelemek için verdikleri değerli evraktır. Başka bir deyişle Bir şirketin anaparasının eşdeğer parçalarından birisidir.

Hazine Bonosu

Hazine tarafından vadesi 1 yıldan kısa süreli olarak çıkarılan ve iskontolu olarak işlem gören borçlanma senetleridir.

Birincil Piyasa

Hisse senetlerini halka arz eden şirketlerle, tasarruf sahiplerinin direkt olarak karşılaştıkları piyasadır.

Factoring

Alacak hakkının, başka kuruluşa devri sonunda likit fon sağlayan bir finansal işlemdir.

Offshore

Yasal düzenlemelerin kişi ve şirketler için geçerli olmadığı veya genişletildiği yerdir.

Spekülasyon

Kişinin beklentileri doğrultusunda fiyat veya döviz kurundaki değişmelerden gelir elde etmek maksadıyla gerçekleşen işlemdir.

Menkul Kıymet Iradı

Menkul ve gayri menkullerden elde edilen kira, faiz, rant vs. hasılatı ifade eder.

Yatırım Fonları

Kişilerden katılma belgeleri karşılığı toplanan paralarla belge sahipleri hesabına, oluşturulan portföyü işletmek maksadıyla kurulan mal varlığıdır.

İşlem Hacmi

Bir zaman dilimi içerisinde yapılan alım satım işlemleri adeti ve bu sayının emirlerin gerçekleştiği andaki fiyatla çarpımından elde edilen para birimi cinsinden değeridir.

Devalüasyon nedir?

Bir döviz cinsinin başka bir döviz cinsine veya genel olarak diğer döviz cinslerine karşı değer kaybetmesidir.

Likidite nedir?

Vadesi gelen borcunuzu başka bir kaynaktan, kolaylıkla borç alarak ödeme gücüdür. Yükümlülükleri zamanında tam olarak karşılama gücüdür. Ayrıca sahip olunan varlıkların gerektiğinde hızlıca ve piyasa fiyatına yakın seviyede elden çıkarabilme imkanıdır. Bunları yapma gücü varsa likidite problemi yok demektir.

Z Skoru nedir

Bir firmanın mali durumunu ölçmek için kullanılır.

Swap nedir?

Dayanak varlıkların karşılıklı olarak el değiştirdiği türev sözleşmeler, swap grubu altında toplanır.

Bir swap işleminde karşılıklı iki döviz cinsi el değiştirebildiği gibi aynı para cinsinden faiz oranları da değişebilir. Ayrıca hem döviz türlerinin hem de faiz oranlarının karşılıklı el değiştirdiği swap sözleşmeleri vardır.

Bunların dışında herhangi bir döviz cinsinin faizi ile menkul kıymetin veya emtianın el değiştirdiği swap işlemleri de mevcuttur. İlave olarak taşınan dayanak varlığın her türlü riskinin el değiştirmesine imkân veren swaplar da mevcuttur.

Zorunlu Karşılık Oranı (Munzam Karşılık) nedir?

Zorunlu karşılık oranı, mevduat kabul eden finansal kurumların mevduatlara karşılık olarak Merkez Bankası’nda kanunen bulundurmak zorunda olduğu orandır. Bu oran, yükümlülüklerin çeşidine, vadesine ve paranın birimine göre farklılaşabilir.

Revalüasyon nedir?

Dalgalı kur rejiminin uygulandığı ülkelerde revalüasyonlar günlük ve anlık değişimler olarak yaşanabilir.

Sabit Kur Rejimi nedir?

Eurobond nedir?

Eurobond; kurum, şirket veya devlet tarafından yabancı para cinsinden yurtdışına ihraç edilen uzun vadeli, kupon ödemeli tahvillerdir. YP ve TL mevduat faizlerinin düştüğü bir ortamda yüksek getiri sağlar.

Arbitraj nedir?

Finans teorisinde arbitraj aynı ya da farklı finansal piyasalarda işlem gören finansal ürünlerin olması gereken fiyatıyla işlem gören fiyatı arasında bir fark olduğunda ortaya çıkar. Böyle bir durum olması halinde rasyonel yatırımcılar devreye girer ve fiyat farklılığının yarattığı avantajdan yararlanarak ilgili finansal varlığın fiyatının tekrar olması gereken seviyeye gelmesini sağlar.

Akreditif nedir?

Akreditif, bir malı ihraç veya ithal ederken, malın bedelini, kararlaştırılan şartların yerine gelmesi halinde ödeneceğinin teminatıdır. Akreditif işlemleri, finans kurumlarının aracılığıyla yapılmaktadır ve ihracatçı için yetkili bankaya gönderilen teminat mektubunu kapsar.

Broker nedir?

Finansal piyasalarda işlem yapan tarafların sadece emrini ilgili piyasalara ileten gerçek kişi veya finansal aracıya denir.

Broker tüm finansal işlemleri hep müşterileri adına gerçekleştirir. Kendi adına başka finansal kurumlarla veya müşterilerle işlem yapamaz.

Ülkemizde sadece emir iletimine aracılık faaliyet izni olan aracı kurumlar, kurumsal brokerlere örnek olarak gösterilebilir.

Sermaye Piyasaları nedir?

Vadesi en az bir yıl ve üzerinde olan fonların el değiştirdiği finansal piyasalar, sermaye piyasaları olarak adlandırılır. Bu tanımlamaya göre örneğin T.C. Hazinesinin ihraç etmiş olduğu devlet iç borçlanma senetlerinden (DİBS) biri olan, vadesi en az bir yıl olabilen devlet tahvilleri ile yatırım kredileri ve proje finansmanı kredileri, vadeleri bir yıldan uzun oldukları için sermaye piyasası ürünleri olarak kabul edilir.

Sterilizasyon nedir?

Merkez bankalarının, çeşitli nedenlerle oluşan para arzı artışlarının etkilerini dengelemek için uyguladıkları açık piyasa işlemlerine sterilizasyon denir. Örneğin; Merkez Bankası döviz satın aldığında para arzındaki artışı menkul değerler satışıyla piyasadan çekmeye çalışır ve döviz piyasasına yapılmış müdahaleyi böylelikle sterilize etmiş olur.

Kaynaklar

https://www.garantibbva.com.tr/tr/blog/onemli-ekonomi-terimleri.page

https://www.mysoft.com.tr/temel-ekonomi-terimleri-ve-anlamlari