İnternet Kavramı ve Çalışma Mantığı

1. İnternet Nedir?

İnternet aslında dünya çapında birbirine bağlı milyonlarca bilgisayar, sunucu ve cihazdan oluşan ağların ağıdır (network of networks).
Tek bir merkez yoktur, yani internet merkeziyetsiz çalışır. Bunu mümkün kılan temel protokoller:
- IP (Internet Protocol) → Cihaz adresleme.
- TCP (Transmission Control Protocol) → Verinin güvenilir aktarımı.
- HTTP/HTTPS (Web Protokolü) → Web sitelerinin çalışmasını sağlar.

2. Veri Akışı Nasıl Oluyor?

Sen tarayıcıya www.youtube.com yazarsın.
DNS (Domain Name System) devreye girer → Bu isim, bir IP adresine çevrilir (ör. 142.250.74.206).
Bilgisayarın, modem üzerinden ISS’ye (internet servis sağlayıcı, Türk Telekom, Vodafone, Turkcell vs.) istek yollar.
ISS’nin omurga bağlantıları (backbone) üzerinden, paketler fiber optik kablolarla yönlendirilir.
Paketler router (yönlendirici) cihazlar üzerinden, en uygun rota kullanılarak hedef sunucuya ulaşır.
YouTube sunucusu isteği işler, videoyu parçalar (paketler) halinde sana yollar.
Senin cihazın bu paketleri sıraya dizer, eksik olanları tekrar ister (TCP sayesinde).
Sonuç: Ekranda video oynar.

👉 Özet: Veri aslında küçük paketler halinde bir yolculuk yapar, router’lar bu paketlere yol gösterir.

3. İnternetin Temel Bileşenleri

IP Adresi: Her cihazın kimliği.
Router (Yönlendirici): Paketlere “hangi yoldan gideceklerini” söyleyen trafik polisi.
Switch: Aynı ağ içindeki cihazların veri alışverişini sağlar.
DNS: Alan adlarını IP’ye çeviren telefon rehberi.
Sunucu (Server): İçerikleri (web sayfası, video, oyun, e-posta) barındıran bilgisayar.
İnternet Servis Sağlayıcı (ISP): Kullanıcıları internete bağlayan kurum.
Fiber Optik Kablolar: Veri, ışık sinyalleriyle saniyede terabitlerce hızda yol alır.
Uydu ve Denizaltı Kabloları: Kıtalar arası internetin omurgası.

4. İnternette Bilinmesi Gereken Fenomenler

Latency (Gecikme): Verinin bir noktadan diğerine ulaşma süresi (ping).
Bandwidth (Bant genişliği): Aynı anda aktarılabilecek veri miktarı.
Packet Loss (Paket kaybı): Yolda düşen/verilmeyen veri paketleri.
NAT (Network Address Translation): Ev ağındaki özel IP’lerin tek bir genel IP ile internete çıkmasını sağlayan sistem.
VPN: Veriyi şifreleyip başka bir sunucu üzerinden ileterek kimliği gizleme yöntemi.
Firewall: Güvenlik için gelen-giden trafiği kontrol eden duvar.
Caching: Sık kullanılan verilerin daha hızlı sunulması için kopyalarının tutulması (YouTube videoları, tarayıcı önbelleği).
CDN (Content Delivery Network): İçeriğin sana en yakın sunucudan iletilmesini sağlar (ör. YouTube, Netflix videoları).
Deep Web / Dark Web: Google’da aratamayacağın ama internetin büyük kısmını oluşturan gizli servisler.

5. Günümüzde İnternetin Fenomenleri

Bulut Bilişim: Verilerini kendi bilgisayarında değil, Amazon/Google/Azure gibi dev veri merkezlerinde saklarsın.
IoT (Nesnelerin İnterneti): Akıllı ev cihazları, sensörler, arabalar birbirine bağlı.
5G ve Fiber: Daha düşük gecikme, daha yüksek hız.
Metaverse & Web3: Sanal dünyalar ve merkeziyetsiz internet kavramları.
Siber Güvenlik: Veri hırsızlığı, DDoS saldırıları, phishing gibi tehditler.

6. İnternetin Çalışmasını Özetleyen Basit Benzetme

Sen: Mektup gönderen kişi.
Bilgisayarın: Mektubu yazan.
IP Adresi: Zarfın üzerindeki adres.
Router: Posta dağıtım merkezi.
DNS: Telefon rehberi / adres defteri.
Sunucu: Mektubu alıp yanıt yazan kişi.
TCP: Mektubun kaybolmadan sırayla ulaşmasını sağlayan kural.
İnternet: Dev bir global posta ağı.

İnternette veri akışını şemayla gösterdim:

Senin PC/Telefon → modem üzerinden internete çıkıyor.
Modem/Router → ev ağındaki cihazları ISS’ye bağlıyor.
ISP (ISS) → internet servis sağlayıcın, tüm trafiği yönlendiriyor.
DNS Sunucusu → yazdığın site adını (YouTube) IP adresine çeviriyor.
YouTube Sunucusu → veriyi paketleyip sana geri gönderiyor.

👉 Veri paketleri bu yolculuğu çift yönlü yapıyor (istek gönderiliyor, yanıt geliyor).

TCP/IP katman modeli ile verinin yolculuğu:

Uygulama Katmanı (HTTP/HTTPS) → Tarayıcı YouTube’a “video isteği” yollar.
Taşıma Katmanı (TCP) → İstek paketlere bölünür, kaybolan olursa tekrar gönderilir.
İnternet Katmanı (IP) → Paketlere adres etiketi (kaynak & hedef IP) eklenir.
Ağ Erişim Katmanı (Ethernet/Wi-Fi) → Paketler kablo ya da Wi-Fi üzerinden fiziksel olarak iletilir.

👉 Yani aslında YouTube’daki videonun ekrana gelmesi için her şey katman katman işlenip, paketlenip, tekrar açılıyor.

YouTube sunucusundan sana veri dönüşü böyle oluyor:

Ağ Erişim Katmanı (Ethernet/Wi-Fi) → Sunucudan çıkan veri fiziksel kablo/fiber/wi-fi yoluyla taşınıyor.
İnternet Katmanı (IP) → Paketlerde “adres etiketi” var (YouTube → Senin IP).
Taşıma Katmanı (TCP) → Paketler sıraya diziliyor, kaybolan varsa yeniden isteniyor.
Uygulama Katmanı (HTTP/HTTPS) → Tarayıcın paketleri çözüyor, videoyu ekranda oynatıyor.

👉 Yani senin gördüğün videonun arkasında milyonlarca paket gelip gidiyor, hepsi sırayla birleşip tekrar anlamlı hale getiriliyor.

Burada farklı çözünürlüklerde YouTube videosu izlerken saniyede, dakikada ve saatte ne kadar veri aktığını görebiliyorsun.

Mesela:

1080p (Full HD) bir video → saniyede ~1 MB, saatte 3.5 GB internet tüketiyor.
4K (2160p) bir video → saatte 11 GB internet tüketiyor.

👉 Yani her gördüğün video aslında arka planda binlerce paket halinde saniyede MB’larca veri olarak sana akıyor.

1. IP Adresi Nedir?

IP (Internet Protocol) adresi, internete veya bir ağa bağlı her cihazın (bilgisayar, telefon, tablet, yazıcı, modem, kamera vs.) kimlik numarası gibidir.

Amaç: Cihazların birbirini tanıması ve veri alışverişi yapabilmesi.
Türleri:
- IPv4: En yaygın kullanılan sistem (örnek: 192.168.1.1). 32 bit uzunluktadır, yaklaşık 4.3 milyar adres kapasitesi vardır.
- IPv6: IPv4’ün yetersiz kalmasıyla geliştirilmiştir (örnek: 2001:0db8:85a3:0000:0000:8a2e:0370:7334). 128 bit uzunluktadır, neredeyse sınırsız adres kapasitesi sağlar.
Kapsam:
- Özel (Private) IP: Ev/iş ağında cihazlara verilen IP (ör: 192.168.x.x).
- Genel (Public) IP: İnternete çıkarken ISS’nin (İnternet Servis Sağlayıcı) sana verdiği IP.

👉 Yani IP adresi, internetin posta adresi gibi çalışır. Bir cihazdan diğerine veri gönderirken, paketin nereye gideceğini IP belirler.

2. Network (Ağ) Nedir?

Network, birden fazla cihazın (bilgisayar, telefon, sunucu, yazıcı, IoT cihazı) birbirine bağlanarak veri alışverişi yaptığı sistemdir.

Yerel Ağ (LAN - Local Area Network): Ev, ofis veya fabrika gibi küçük alanlarda kurulan ağ.
Geniş Alan Ağı (WAN - Wide Area Network): LAN’ların birleşmesiyle oluşan daha büyük ağlar. İnternet aslında devasa bir WAN’dır.
Kablosuz Ağ (WLAN / Wi-Fi): Radyo sinyalleriyle çalışan, kabloya gerek duymayan ağ.

Network’ün Görevleri:

Veri paylaşımı (dosya, yazıcı, internet).
İletişim (e-posta, mesaj, VoIP).
Kaynak kullanımı (server, veri tabanı).

3. Ethernet Nedir?

Ethernet, kablolu ağ bağlantısı standardıdır. (RJ-45 uçlu kablolarla görmüşsündür).

Görevi: Bilgisayarlar ve cihazlar arasında hızlı, güvenilir veri aktarımı sağlar.
Hızları:
- 10 Mbps (eski)
- 100 Mbps (Fast Ethernet)
- 1 Gbps (Gigabit Ethernet, günümüzde yaygın)
- 10 Gbps ve üzeri (kurumsal veri merkezlerinde)

👉 Wi-Fi’ye göre avantajı daha kararlı, güvenli ve düşük gecikmeli olmasıdır. O yüzden fabrikalarda, sunucu odalarında genelde Ethernet tercih edilir.

4. Kavramlar Arası Bağlantı

IP adresi → Cihazın kimliği.
Network → Cihazların iletişim kurduğu ortam.
Ethernet → Network içindeki kablolu iletişim yöntemi.

Örneğin:

Sen bilgisayardan YouTube’a girerken, bilgisayarın IP’si üzerinden modem (router) internete çıkış yapar, veri Ethernet ya da Wi-Fi üzerinden iletilir ve ağ (network) üzerinden Google sunucularına gider.

Evdeki basit bir ağ şeması:

PC ve Telefon → Modem’e Ethernet veya Wi-Fi ile bağlanıyor.
Modem/Router → ISS’den aldığı Genel IP ile internete çıkıyor.
İnternet → YouTube, Google, vs. tüm dış sunucular.

“Web” dediğimiz şey aslında internetin bir parçası. Çoğu insan internet = web sanıyor ama durum biraz farklı. Detaylı anlatayım:

🌐 Web (World Wide Web) Nedir?

Web (WWW, World Wide Web) → İnternet üzerinde çalışan bir servistir.
İnternet, altyapıdır (IP, TCP, fiber kablolar, routerlar).
Web ise bu altyapının üstünde çalışan, tarayıcı ile eriştiğimiz sayfa/siteler kısmıdır.

👉 Yani internet bir “otoyol ağı” ise, web bu yolda giden “arabalardır” 🚗

1. İnternet ≠ Web

İnternet: Ağların ağı (e-posta, FTP, VoIP, oyun sunucuları, IoT cihazları da bu ağın parçası).
Web: Bu ağın HTTP/HTTPS protokolü ile çalışan kısmı. (Web siteleri, e-ticaret, blog, sosyal medya vs.)

2. Web Nasıl Çalışır?

Sen tarayıcıya www.google.com yazarsın.
Tarayıcı DNS üzerinden Google’ın IP adresini öğrenir.
HTTP/HTTPS protokolü ile Google sunucusuna bir “istek (request)” gönderilir.
Sunucu sana bir “yanıt (response)” yollar → HTML, CSS, JavaScript dosyaları.
Tarayıcı bunları işler ve görsel bir web sayfası oluşturur.

👉 Yani aslında web sayfaları da arka planda kod dosyalarıdır, tarayıcı bunları görselleştirir.

3. Web’in Katmanları

Frontend (Ön yüz): Kullanıcının gördüğü kısım (HTML, CSS, JavaScript).
Backend (Arka uç): Verilerin işlendiği sunucu tarafı (Python, PHP, Node.js, Java, C#).
Database (Veritabanı): Verilerin saklandığı alan (MySQL, MongoDB, PostgreSQL).

4. Web’in Türleri

Web 1.0 (Okuma Web’i): 1990’larda statik siteler, sadece bilgi okuma vardı.
Web 2.0 (Sosyal Web): 2000’lerden itibaren Facebook, YouTube, Wikipedia → kullanıcı içerik üretmeye başladı.
Web 3.0 (Merkeziyetsiz Web): Blockchain, kripto, Metaverse, yapay zekâ ile daha “akıllı ve özgür” bir web.

5. Web Dışındaki İnternet Servisleri

Web, internetin sadece bir parçasıdır. Bunun dışında:

E-posta (SMTP, IMAP, POP3)
Dosya aktarımı (FTP, P2P, Torrent)
Sesli/Görüntülü iletişim (VoIP, Skype, Zoom, WhatsApp aramaları)
Online oyunlar (Steam sunucuları, Xbox Live, PSN)
IoT cihazları (akıllı ev, fabrika sensörleri)

6. Web Fenomenleri

Web Sitesi: Bilgi veren temel sayfa (ör: Wikipedia).
Web Uygulaması: İnteraktif çalışan site (ör: Gmail, ChatGPT).
Tarayıcı: Web içeriğini açan yazılım (Chrome, Firefox, Edge, Safari).
URL (Uniform Resource Locator): Web adresi (ör: https://www.kaanbstt.blogspot.com).
HTTP/HTTPS: Web iletişim protokolü, HTTPS şifreli versiyondur (güvenli).
Cookies (Çerezler): Sitenin senin hakkında bilgi tutmak için cihazına bıraktığı küçük dosyalar.

👉 Yani kankisi, internet altyapı, web ise o altyapı üzerinde çalışan devasa bir kütüphane/oyun alanı.

İnternet vs Web farkını görselde özetledim:

Sadece İnternet tarafı: E-posta, FTP, VoIP, oyun sunucuları, IoT cihazları.
Sadece Web tarafı: Web siteleri, sosyal medya, e-ticaret, web uygulamaları.
Ortak Alan: HTTP/HTTPS protokolü, tarayıcı üzerinden erişim.

👉 Yani Web, internetin sadece bir alt kümesi. İnternet çok daha geniş bir ekosistem.

Web’den Önceki Mobil İnternet Dönemi

1. WAP (Wireless Application Protocol)

WAP, 1990’ların sonu – 2000’lerin başında kullanılan mobil internet protokolüydü.
Amaç: Normal web siteleri o zamanın basit telefonlarında açılmadığı için, sadeleştirilmiş, metin tabanlı siteler göstermekti.
Örnek: wap.turkcell.com.tr gibi adresler.
Görseller çok basit, sayfalar neredeyse sadece yazıydı.
Hız: 9.6 kbps (bugünkü 4G/5G ile kıyaslanamaz).

👉 Yani WAP = cep telefonlarının web’den önceki interneti.

2. GPRS (General Packet Radio Service)

2G şebekesi üzerinden paket tabanlı internetti.
WAP sitelerini açmak, basit e-postalar göndermek ve küçük resimler indirmek için kullanıldı.
Hız: 56–114 kbps.

3. EDGE (2.75G)

GPRS’in geliştirilmiş versiyonu.
Nokia 6600 gibi cihazlarda daha hızlı WAP ve kısmen normal web siteleri açılabiliyordu.
Hız: 200–400 kbps.

4. O Zamanlar Kullanılan Servisler

WAP siteleri → haber, hava durumu, basit oyun indirme.
MMS (Multimedia Messaging Service) → resimli mesaj gönderme.
Polifonik melodi, duvar kâğıdı indirme → operatör portallarından.
Opera Mini tarayıcı gibi uygulamalar → normal web sitelerini küçültüp sıkıştırarak telefonda açabiliyordu.

5. Geçiş Web’e

Nokia 6600 (2003 çıkışlı) gibi telefonlar ile insanlar ilk kez cebinden internet deneyimi yaşadı.
Ama gerçek Web deneyimi ancak 2007’de iPhone ve ardından Android ile başladı → çünkü dokunmatik ekran + güçlü tarayıcı = tam web siteleri.

📌 Özetle:

WAP → Web’den önceki mobil internet protokolü.
GPRS/EDGE → Bu protokol üzerinden veri iletim altyapısı.
Nokia 6600 gibi telefonlar bu sayede “akıllı” kabul edildi çünkü sadece arama değil, internete bağlanıp veri alabiliyorlardı.

Mobil internet evrimini zaman çizelgesiyle gösterdim:

1990’lar → WAP: İlk mobil internet, sadece yazı tabanlı siteler.
2000 → GPRS (2G): Paket veri ile daha işlevsel internet.
2003 → EDGE (2.5G): Nokia 6600 gibi telefonlarla hız arttı.
2007 → iPhone / 3G: Gerçek Web deneyimi başladı.
2010’lar → 4G LTE: Yüksek hız, HD video, sosyal medya.
2020’ler → 5G: Çok düşük gecikme, IoT, metaverse, yapay zekâ entegrasyonu.

👉 Yani WAP’tan başlayan yolculuk, bugün 5G ve yakında 6G ile devam ediyor.

Bu Blogda Ara

BİLİM, SANAT, TARİH VE TEKNOLOJİ HAKKINDA HER ŞEY