Agnostisizm

Agnostisizm, bilinmezcilik ya da bilinemezcilik; Teolojik anlamda Tanrı’nın varlığının ya da yokluğunun, bilimsel olarak da evrenin nereden türediğinin bilinmediğini veya bilinemeyeceğini ileri süren felsefi bir akımdır. Bu akımın takipçilerine agnostik veya bilinemezci denir. Agnostisizmin iki türü vardır. Zayıf agnostisizme göre hiç kimsenin Tanrı hakkında bir bilgisi yoktur; ancak bu belki bilinebilir; güçlü agnostisizme göre ise Tanrı hiçbir şekilde bilinemez. Agnostisizm genel olarak olaylara kuşkucu yaklaşır, kuşkucu sorular sorar ve yanıtları kuşku ile bulmaya çalışır. Agnostik sözcüğünü ilk olarak İngiliz biyolog Thomas Henry Huxley 1869 yılında kullanmıştır. Buna rağmen daha erken düşünür ve yazarların da bu düşünceye sahip olduğu bilinir. Örneğin Eski Yunan düşünür Protagoras da agnostik olarak anılır.

Agnostisizm, soyut ve metafizik varlıkların bilinemeyeceği görüşünü savunan bir felsefi akıma denir. Bu akıma göre ise, gözlemlenemeyen ve üzerinde deney yapılamayan olguların bilinmesi mümkün değildir. Aynı zamanda bu akım, deizim ve ateizmden farklıdır. Agnostisizm akımına göre belirsizlik ilkesi hakimdir.

Ateistlere göre, evrenin özü maddeden meydana gelir. Bu inanca göre, Tanrı kesinlikle yoktur. Evren ise, Big Bang ile oluşmuştur ve madde ise, ezelidir. Ama agnostikler Tanrının var olup olmadığının kesin olarak insanlar tarafından bilinemeyeceğini savunur. Deizm ise, bir yaratıcının varlığını kabul ederek çok tanrılı ve tüm semavi dinleri reddeder.

Agnostisizm akımının temelinde ''belirsizlik ilkesi'' bulunan bir disiplindir. Bu ilkeye göre ise, insanların gerçek bilgiye ulaşması mümkün değildir. Duyu organları tarafından algılanan pek çok şey illüzyon ve gerçek zannedilebilir. Aynı zamanda tam tersi pek çok göz yanılgısı da gerçek olarak kabul edilebilir. Bunun için de ''Evrenden önce ne vardı?'' ya da ''Tanrı var mı?'' gibi sorularına cevap verilemez.

Agnostisizm, Tanrı’nın var ya da yok olduğunun kanıtlanamayacağına, Tanrı’nın var olup olmadığını bilmenin mümkün olmadığına inanır. Agnostisizm bu özelliği nedeni ile, önemli bir doğruluk payı taşır. Tanrı’nın var olduğu ya da yok olduğu deneysel olarak kanıtlanabilir bir durum değildir. Aynı zamanda bu akım belirsizlik ilkesini savunur.

Tanrı, ahiret ve melek gibi metafiziğin konusunu ortaya çıkaran varlıkların, gerçekte var olup olmadığının aslında asla bilinemeyeceğini savunan filozoflara agnostik ismi verilir. Agnostikler, metaryalistlerden ve ateistlerden farklı olarak Tanrı'nın varlığını reddetmez. Ama bunun asla bilinemeyeceğini savunur. Agnostisizm ile ateizm aynı düşünceye sahip değildir. Ateizm, tanrının var olmadığını ya da var olamayacağını savunan bir düşünce akımıdır. Ama agnostisizm, tanrının var olup olmadığı hakkında bir bilinmezlik olduğunu ya da bunun asla bilinemeyeceğini savunan bir düşüncedir.

Demografik araştırmalar için ise ateizm ve agnostisizm diğer tüm dinsiz felsefeler ile aynı kategoridedir. Bazı kaynaklar ise agnostisizmi “tarafsızlık” olarak yorumlar. T. H. Huxley ise agnostisizm hakkında şunu demiştir:

Agnostisizm bir inanç değildir; ancak özü tek bir din uygulamaya yatan bir metottur. Bu ilke kesinlikle akıl olarak gösterilebilir; ancak sonuçlar kanıtlanmış veya kanıtlanabilir denebilecek kadar kesin gösterilmemelidir.

Kaynaklar

https://www.turkedebiyati.org/agnostisizm/

https://www.milliyet.com.tr/egitim/agnostisizm-nedir-neyi-savunur-agnostik-kime-denir-6525707