İttihat ve Terakki Cemiyeti (İTC)
İttihat ve Terakki Cemiyeti (İTC) Nedir?
📌 Temel Özellikleri:
-
Başlangıçta bir gizli cemiyet (İttihad-ı Osmani Cemiyeti olarak başladı).
-
1906'dan sonra Selanik merkezli siyasi bir örgüte dönüştü.
-
1908 II. Meşrutiyet’in ilanında başrol oynadı.
-
1913 Bab-ı Ali Baskını sonrası tam anlamıyla iktidarı ele geçirdi (tek parti dönemi gibi).
-
I. Dünya Savaşı'na Osmanlı'nın girmesinin temel mimarları oldular.
🔺 Öne Çıkan Lider Kadrosu:
| İsim | Görev / Rol |
|---|---|
| Enver Paşa | Harbiye Nazırı (Askerî lider) |
| Talat Paşa | Sadrazam (Başbakan) |
| Cemal Paşa | Bahriye Nazırı, Suriye Valisi |
| Bahattin Şakir | Teşkilat-ı Mahsusa'nın kurucusu |
| Mehmed Cavid | Maliye Nazırı, finans uzmanı |
📜 Önemli Olaylar:
-
1908 II. Meşrutiyet ilanı
-
31 Mart Vakası sonrası siyasette güç kazanmaları
-
1913 Bab-ı Ali Baskını → hükümet darbesiyle iktidarı almaları
-
1915 Ermeni Tehciri → Enver-Talat-Cemal Paşalar döneminde gerçekleşti
-
1918 Mondros Ateşkesi sonrası yurt dışına kaçtılar
👥 Jön Türkler Kimdir?
Jön Türkler, 1860’lı yıllarda Fransa’dan etkilenerek gelişen, Osmanlı'da mutlak monarşiye karşı çıkan, özgürlükçü ve reformist aydınlardan oluşan harekettir.
-
“Genç Osmanlılar” (Namık Kemal, Ziya Paşa) ilk Jön Türk kuşağıdır.
-
“Jön Türkler” terimi daha sonra İttihatçılar için kullanılmaya başlandı.
🎓 Özellikleri:
-
Avrupa’da yetişmiş, çoğu doktor, mühendis, subay, hukukçu aydınlardı.
-
Hedefleri: Kanun-i Esasi'yi (1876 Anayasası) yeniden yürürlüğe sokmak, padişahın keyfi yönetimine son vermek.
-
1889 sonrası İttihat ve Terakki’nin ana omurgasını oluşturdular.
⚠️ İttihat ve Terakki'nin Yıkılışı
-
1918'de Osmanlı I. Dünya Savaşı’ndan yenik çıkınca İTC liderleri Almanya’ya kaçtı.
-
Cemiyet resmen kapatıldı, ama etkileri 1920'lerde de sürdü.
-
Atatürk'ün kadrosunun bazı üyeleri eski İttihatçılardandı, ama Atatürk İTC’yi eleştirmiştir ve farklı bir vizyon geliştirmiştir.
🔚 Özetle:
| İttihat ve Terakki | Jön Türkler | |
|---|---|---|
| Ne? | Siyasi parti/cemiyet | Aydın hareketi (daha geniş kavram) |
| Kuruluş | 1889 (İstanbul) | 1860'lar (Paris etkisi) |
| Amaç | Meşrutiyet, anayasal düzen | Hürriyet, anayasa, modernleşme |
| Üyeler | Enver, Talat, Cemal Paşa vs. | Namık Kemal, Ziya Paşa (erken); Enver, Talat (sonraki) |
İttihat ve Terakki Cemiyeti (İTC): Osmanlı’nın Son Kurumsal Gücü
🧱 1. KURULUŞ ve BAŞLANGIÇ (1889–1905)
-
Kuruluş Yeri: 1889, İstanbul Askerî Tıbbiye
-
Kurucu Grup: İbrahim Temo, Abdullah Cevdet, Hikmet Celal gibi Tıbbiye öğrencileri
-
İlk adı: İttihad-ı Osmani Cemiyeti
-
Amaç: Osmanlı'yı dağılmaktan kurtarmak ve meşrutiyeti yeniden yürürlüğe sokmak (Kanun-i Esasi – 1876)
🔹 Gizlilik içinde çalıştılar.
-
II. Abdülhamid baskıcı rejimi sebebiyle cemiyet yer altına indi, sürgünler başladı.
-
Fransa’ya, Cenevre’ye kaçanlar Avrupa’dan yayınlar çıkardı (Meşveret, Osmanlı gazeteleri).
⚙️ 2. YAPILANMA ve GÜÇ KAZANIMI (1905–1908)
-
1906: Selanik’te yeniden yapılanma → gizli hücreler, askerî-sivil ağ kuruldu.
-
1907’de Jön Türkler birleşti: Paris’teki Osmanlı Hürriyet Cemiyeti + Selanik’teki İttihatçılar = İttihat ve Terakki Cemiyeti
📌 Örgüt yapısı:
-
Askerî subay ağı: Harp Okulu, Tophane, Trablus, Rumeli
-
Sivil aydınlar ve gazeteciler: Ahmet Rıza, Dr. Nazım, Bahattin Şakir
-
Teşkilat-ı Mahsusa: gizli operasyonlar için oluşturulan yapı (1913 sonrası aktif)
📣 3. SİYASAL ZİRVEYE ÇIKIŞ: II. MEŞRUTİYET (1908)
-
1908: Selanik’te isyan tehdidi sonucu II. Abdülhamid II. Meşrutiyet’i ilan etti.
-
İTC, artık legal bir siyasi güç oldu.
-
1909’daki 31 Mart Vakası sonrası II. Abdülhamid tahttan indirildi.
🧨 4. OTORİTERLİĞE GEÇİŞ ve DARBE (1913)
-
1912 seçimleri: Hile, şiddet, "Sopalı Seçimler"
-
1913: Bab-ı Ali Baskını ile Enver-Talat-Cemal Paşa iktidarı ele geçirdi.
🔥 Bundan sonra tek partiye yakın bir rejim başladı.
🧠 5. İDEOLOJİK ÇİZGİ
| Dönem | İdeoloji | Amaç |
|---|---|---|
| 1889–1908 | Osmanlıcılık + Hürriyetçilik | Herkesin eşit olduğu anayasal rejim |
| 1908–1913 | Merkeziyetçilik | Devleti ayakta tutmak için güç toplama |
| 1913–1918 | Türkçülük + Milliyetçilik | Türk-Müslüman omurgasında "İttihad-ı Anasır" (birlik) yaratmak |
👥 6. LİDER KADROSU – “Üç Paşalar”
| İsim | Görev | Detay |
|---|---|---|
| Enver Paşa | Harbiye Nazırı | Orduyu modernleştirdi, savaş yanlısıydı |
| Talat Paşa | Sadrazam | İçişleri ve tehcir politikalarını yürüttü |
| Cemal Paşa | Bahriye Nazırı | Suriye valiliği ve deniz kuvvetleri |
⚔️ 7. UYGULAMALARI ve KRİTİK KARARLARI
🟨 1. Balkan Savaşları (1912–13)
→ Trakya, Makedonya kaybedildi, milliyetçilik arttı.
🟥 2. Bab-ı Ali Baskını (1913)
→ İTC yönetime tek başına geçti.
🟥 3. Ermeni Tehciri (1915)
🟥 4. I. Dünya Savaşı'na Giriş (1914)
🏚️ 8. ÇÖKÜŞ ve SORUMLULUK
-
1918: Mondros Ateşkes Antlaşması sonrası İttihatçılar ülkeden kaçtı.
-
1919–1920: İstanbul Hükümeti, İTC liderlerini gıyaben yargıladı.
-
Enver, Talat, Cemal Paşalar yurtdışında suikast ve çatışmalarla öldürüldü.
🔁 9. ATATÜRK ile İLİŞKİSİ
| Konu | Atatürk’ün Tutumu |
|---|---|
| İttihatçılık | Eleştirmiştir: “Bizim yolumuz ilim ve halk iradesi yoludur.” |
| Kadrolar | Bir kısmı Kurtuluş Savaşı'nda yanında yer aldı (Fevzi Çakmak, Kazım Karabekir vs.) |
| Devlet Yapısı | İTC'deki otoriterliği terk edip halkçı, laik ve ulusal egemenliğe dayalı bir yapı kurdu. |
📌 SONUÇ: TARİHSEL YORUM
| Artılar | Eksiler |
|---|---|
| Meşrutiyeti geri getirdiler | Tek parti diktasına yöneldiler |
| Osmanlı’yı modernleştirmeye çalıştılar | Tehcir, savaş gibi büyük hatalara imza attılar |
| Orduyu güçlendirdiler | Devleti savaşa sokup dağıttılar |
Yorumlar
Yorum Gönder