Bant Genişliği ve VPN Nedir? Bant Daraltması Niçin Yapılır?
Bant Genişliği Nedir?
Bant genişliği, bir iletişim ortamının ya da haberleşme kanalının kapasitesini belirtmek için kullanılan terimdir. Diğer bir ifadeyle kanal üzerinde taşınabilecek en fazla frekansa sahip sinyal, kanalın bant genişliğini açıklar. Bant genişliğinin yüksekliği ne kadar büyükse, belli bir süre içinde aktarım yapılacak verinin hacmi de büyük olur.
Bant genişliği İngilizce; ‘’Bandwidth’’ olarak biliniyor. İletim kapasitesini ifade eden bandwidth, bir ağ veya internet bağlantısının hızının ölçülmesinde kullanılıyor. Hız yanında, kalitede de belirleyici bir faktör olan bant genişliği, söz konusu bağlantının iletim kapasitesini ifade ediyor. ‘’B’’ harfi ile sembolize edilen bant genişliğini tanımlamada ‘’bit’’ kelimesi de kullanılıyor. Bant genişliği, saniyede bir bit ile gösteriliyor. Bu durum yalnızca mevcut bant genişlikleri ile sınırlandırılabilir. Çünkü, modern bant genişlikleri de bulunuyor. Bant genişliği ölçümleri aşağıdaki gibi örneklendirilebilir;
1 Kilobayt = 1.000 bit
1 Megabayt = 1.000.000 bit
1 Terabayt = 1.000.000.000.000 bit
Bant genişliği, kullanılacak ağ ile verinin eksiksiz şekilde iletilmesini sağlıyor. İletmenin yanında taşıma işleminde de görev yapan bant genişliğinin miktarı ve hızı doğru orantıda ilerliyor. Sonuç olarak bant genişliği arttıkça, veri aktarım hızı da o kadar artıyor.
Daha büyük bant genişliğine sahip bir internet bağlantısı, belirli miktarda veriyi (örneğin bir video dosyası) daha düşük bant genişliğine sahip bir internet bağlantısından çok daha hızlı taşıyabilir.
Bant genişliği, belirli bir süre içinde bir ağ bağlantısı üzerinden veri iletmek için kablolu veya kablosuz iletişim bağlantısının maksimum kapasitesini gösteren bir ölçümdür. Tipik olarak bant genişliği, 1 saniyede iletilebilen bit, kilobit, megabit veya gigabit sayısıyla temsil edilir. Kapasite ile eşanlamlı olarak, bant genişliği veri aktarım hızını tanımlar. Bant genişliği ne kadar fazla olursa iletilebilecek verinin kapasitesi de artar.
Bir veri bağlantısının bant genişliği ne kadar fazlaysa, aynı anda o kadar fazla veri gönderip alabilir. Konsept olarak bant genişliği, bir borudan akabilen suyun hacmi ile karşılaştırılabilir. Borunun çapı ne kadar geniş olursa, bir seferde içinden o kadar fazla su akabilir. Bant genişliği aynı prensipte çalışır. İletişim bağlantısının kapasitesi ne kadar yüksek olursa, saniyede o kadar fazla veri akabilir.
Bant genişliği ve hız terimleri genellikle birbirinin yerine kullanılır, ancak bu doğru değildir. Karışıklığın nedeni kısmen, internet servis sağlayıcılarının gerçekten bant genişliğini kastettikleri halde daha yüksek hızlara atıfta bulunarak ikisini bir araya getiren reklamlarından kaynaklanıyor olabilir. Temel olarak hız, verilerin iletilebileceği hızı ifade ederken, bant genişliğinin tanımı bu hız için kapasitedir. Su metaforunu tekrar kullanmak gerekirse, hız, suyun bir borudan ne kadar hızlı akabileceğini ifade eder; bant genişliği ise belirli bir zaman aralığında borudan taşınabilen su miktarını ifade eder.
Bant genişliği sınırsız bir kaynak değildir. Ev veya iş yeri gibi herhangi bir dağıtım konumunda kullanılabilir kapasite sınırlıdır. Bazen bu, kullanılan yönlendirici veya modem, kablolu veya kablosuz frekanslar gibi ağ cihazının fiziksel sınırlamalarından kaynaklanır. Diğer zamanlarda, bant genişliği, bir ağ yöneticisi veya internet ya da geniş alan ağı (WAN) taşıyıcısı tarafından kasıtlı olarak sınırlanır.
Aynı bağlantıyı kullanan birden fazla cihaz bant genişliğini paylaşmalıdır. 4K video akışı sağlayan TV’ler gibi bazı cihazlar yüksek bant genişliği kullanır. Küçük bir karşılaştırma yapmak gerekirse, bir web semineri genellikle çok daha az bant genişliği kullanır. Hız ve bant genişliği birbirinin yerine kullanılamasa da, birden fazla cihazda tolere edilebilir hızları korumak için daha fazla bant genişliği gereklidir.
Normal şartlarda 2,4 GHz için bant genişliği 20 Mhz olmalıdır. 5GHz için ise bant genişliği 40 Mhz olarak ayarlanmalıdır. Bant genişliği kaç olmalı web sitesi için sorulursa farklı bir yöntem izlenebilir. Kullanıcıların indirme yapabildikleri ve yapamadıkları site modellerine göre şu formüller uygulanarak web sitesi için ihtiyaç duyulan bant genişliği hesaplanabilir:
Bant Genişliği İhtiyacı = [(Ortalama Sayfa Görüntüleme Sayısı x Ortalama Sayfa Boyutu x Ortalama Günlük Ziyaretçi) + (Günlük Ortalama Yükleme x Ortalama Dosya Boyutu)] x Bir aydaki gün sayısı (30) x Yedekli Faktör
13 Kasım Pazar günü İstanbul Taksim’de bombalı saldırı meydana geldi, 6 kişi hayatını kaybetti, 81 kişiyse yaralandı.
Ancak bombalı saldırının hemen ardından RTÜK, yayın yasağı kararı aldı. Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu (BTK) ise bant daraltmasına gidildiğini duyurdu.
BTK kararının ardından Twitter, Instagram, Facebook, YouTube ve bazı Telegram sunucularına Türkiye’den erişim kısıtlandı.
Peki, doğru bilgi ve haber almanın böylesi kritik olduğu saatlerde alınan bant daraltma kararı nedir? Bant daraltmanın ardından kullanıcıların başvurduğu VPN yöntemi nedir?
Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu’nun uyguladığı bant daraltma nedir?
Neredeyse tüm Internet trafiği küçük paketler halindeki verilerin iki cihaz arasında kayıpsız bir şekilde karşılıklı iletilmesine dayanır.
Basit bir web sitesi ziyareti sırasında dahi cihazınız ile web sitesinin sunucuları arasında karşılıklı çok miktarda paket alışverişi gerçekleşir. Tekil kullanıcıların cihazlarından çıkan ya da cihazlara dönen bütün bu paketler yolculukları sırasında internetin ana yolları ve kavşaklarından geçer. Bu yol ve kavşaklarda kontrol noktalarına sahip olan internet servis sağlayıcılar ya da internet altyapısından sorumlu devlet kurumları paketleri çeşitli yöntemlerle analiz ederek seçili bazı hedeflere giden ya da hedeflerden gelen paketleri anlık olarak belirli bir miktarı geçemeyecek şekilde düzenleyebilir. Kavşakta bir site ile olan toplam trafik talebinin koyulan sınırı geçmesi halinde söz konusu site ile paket alışverişinin ortalama hızı yavaşlar. Siteye talep arttıkça giderek artan sayıda kullanıcı siteye erişememeye ya da oldukça yavaş erişmeye başlar. Siteyi ya da sunucuyu tümüyle erişilemez kılmadan yapılan bu kullanımı zorlaştırma şekline bant genişliği daraltması denir.
Hangi durumlarda uygulanır, karar nereden verilir?
Bant genişliği daraltması uygulamaları ilk olarak çeşitli ülkelerde servis sağlayıcıların bu ve benzeri metotlarla internet trafiğini şekillendirmeye ve torrent gibi peer-to-peer trafiği engellemeye çalışmasıyla gündeme gelmiştir. ABD, Kanada ve Avrupa Birliği’nde servis sağlayıcıların internet trafiğine kendi çıkarları için bu tipteki müdahaleleri çeşitli soruşturmaların konusu olmuştur.
Türkiye’de bant genişliği daraltması uygulaması, Elektronik Haberleşme Kanunu ve internet yayınlarını düzenleyen 5651 sayılı kanuna Türkiye’de yerleşik olmayan internet servisleri ve sitelerin çeşitli fiillerine bir yaptırım uygulayabilmek adına cezalandırma aracı olarak eklenmiştir. Ancak Taksim’de yaşanan bombalı saldırının ardından uygulanan bant genişliği daraltması söz konusu maddelerdeki durumların hiçbirine uymamakta.
Son bant genişliği daraltması uygulamasının yasal temeli Elektronik Haberleşme Kanunu’nun Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu’nun yetkilerini tanımlayan 60. maddesine 2016’da OHAL sürecinde KHK ile yapılan eklemeye dayandırılmakta. Söz konusu ek madde Anayasa’nın iletişim özgürlüğü ve gizliliğini düzenleyen 22. Maddesinde sayılan “millî güvenlik, kamu düzeni, suç işlenmesinin önlenmesi, genel sağlık ve genel ahlâkın korunması veya başkalarının hak ve özgürlüklerinin korunması” sebeplerine atıfta bulunarak bu sebeplere bağlı ve gecikmesinde sakınca bulunan hallerde Cumhurbaşkanlığına “alınması gereken tedbirleri belirleme” yetkisi verirken BTK’ya da bu tedbirleri servis sağlayıcılara bildirme görevini veriyor. Bu niteliği tanımlanmamış tedbir kararlarını servis sağlayıcıların iki saat içinde uygulaması idarenin ise kararı 24 saat içinde hâkim onayına sunması gerekiyor. Bu maddede alınabilecek tedbirlerin sınırlarının belirli olmaması ve uygulamanın 24 saati bulmadığı hallerde hâkim onayı gerekliliğinin efektif olarak ortadan kalkması durumu yasal açıdan denetlenebilirlikten de büyük ölçekte uzaklaştırıyor.
Bu uygulama kullanıcıları mağdur eden bir uygulama mı? Bant daraltma uygulaması yapılmadan önce gün saat belirtilmeli midir?
Genel olarak bant genişliği daraltması uygulamaları sosyal medya vb. şirketleri değil kullanıcıları cezalandıran bir uygulamadır. Bilgi edinmenin hayati önem taşıyabileceği zamanlarda böyle pratiklere başvurulması özellikle sorunludur. Üstelik “dezenformasyonu engellemek” iddiasıyla yapılan bu tip uygulamaların dezenformasyonu engellemediği aksine daha az görünür kanallardan çoğunlukla da “bastırılmaya çalışılan doğru bilgi” kılığına girerek güçlü bir yayılma ve ikna alanı bulduğu yeterince gözlemlenmiş bir olgudur. Bu bağlamda bant genişliği daraltması şartlarının belirlenmesi gereken değil tümüyle karşı çıkılması gereken bir uygulamadır.
VPN nedir, bant daraltma uygulaması sırasında VPN kullanmak doğru mudur?
Sanal özel ağlar (VPN) internet trafiğinizi şifreli bir şekilde yeniden paketleyerek kendi sunucuları üzerinden geçiren servislerdir. Bir VPN’e bağlı iken internet trafiğiniz sadece cihazınız ile VPN sunucusu arasında görünür. VPN sunucusu talep ettiğiniz sitelerin verilerini alarak size kendisi yönlendirir. Trafiğin şifreli bir şekilde yeniden paketlemesi derin paket analizi gibi yöntemlerle trafiğinizin kısıtlanmasının önüne geçerken gözüken trafiğinizin VPN servisinin sunucusuyla olması da IP adresi tabanlı engellemelerin önüne geçer.
Mevcut bant genişliği daraltmaları VPN servislerini de kapsamadığı sürece VPN kullananlar bu daraltmalardan etkilenmeyecektir. Ancak VPN kullanmak, hele ki de ücretsiz VPN servisleri risksiz değildir. VPN servisini sağlayan firmalar trafiğinizi görebilmektedir. Bu verilerin ticari olarak kullanılmayacağının ya da yasal talepler karşısında teslim edilmeyeceğinin garantisini çoğu VPN servisi için vermek güç. Bu bağlamda ucuz ya da ücretsiz VPN’lerdense Tor Tarayıcı ve Android ve iOS’ta Tor altyapısını bir VPN gibi kullanabilmenizi sağlayan Orbot uygulaması güvenilirliği bilinmeyen VPN servislerine tercih edilmelidir. Teknik açıdan yatkın kullanıcılar ise aylık birkaç dolar ödeyecekleri bir web sunucusunda kendi VPN servislerini zorlanmadan kurabilir.
Kaynaklar
https://www.bilimnettasarim.com/bant-genisligi-anlami-nedir/
https://www.fiberkablonet.com/blog/bant-genisligi-nedir/
https://listelist.com/bant-genisligi-nedir/
https://www.elektrikport.com/makale-detay/5g-frekans-bantlari-nelerdir/22111#ad-image-0
https://www.vodafone.com.tr/ev-internet/blog/bant-genisligi-nedir
https://onedio.com/haber/bant-daraltma-uygulamasi-nedir-ne-anlama-geliyor-bant-daraltma-cezasi-nedir-1106824
https://www.evrensel.net/haber/474757/bant-genisligi-daraltmasi-nedir-vpn-care-midir
Yorumlar
Yorum Gönder